Një depo po ndërtohet në Qendrën Përkujtimore të Srebrenicës ku do të vendosen përgjithmonë sendet personale dhe mbetjet e viktimave të gjenocidit që nuk mund të identifikohen, gjë që të paktën pjesërisht do t’u sjellë familjeve paqen që ata kanë kërkuar prej vitesh.
Almasa Salihoviq tashmë ka varrosur dy herë eshtrat e vëllait të saj Abdullahut, i cili u vra në korrik 1995 në Srebrenicë. Por trupi i tij nuk është ende i plotë dhe ajo e di se mund të mos jetë kurrë. Është e njëjta gjë me tre kushërinjtë që ajo humbi në gjenocidin e Srebrenicës.
“Disave u mungon pak, disave pak më shumë, vëllai im sigurisht ndoshta më shumë”, thotë Almasa.
Ajo ndan fatin e mijëra njerëzve nga Srebrenica të cilët ende nuk i kanë gjetur të gjitha eshtrat e të dashurve të tyre. Njëqind kilometra larg Srebrenicës, mijëra çanta dhe kuti të bardha me eshtrat e viktimave të gjenocidit, të cilët nuk kanë emrat e tyre, qëndrojnë prej vitesh në ambientet e “Projektit të Identifikimit të Podrinjës” (PIP) në Tuzla.
Ata së shpejti do të kthehen në Qendrën Përkujtimore në Potoçari, ku po ndërtohet një depo që do të ruajë në mënyrë të përshtatshme, dinjitoze dhe të përhershme të gjitha sendet personale, veshjet dhe mbetjet biologjike të viktimave të gjenocidit që nuk mund të identifikohen, pas nënshkrimit të kontratës. në mesin e tetorit në projektin e agjencisë amerikane për zhvillim ndërkombëtar (USAID) dhe “PRO-Buducnost” në Qendrën Përkujtimore të Srebrenicës.
Almasa ngushëllohet nga shpresa se, të paktën në këtë mënyrë, mbetjet e paidentifikuara të vëllait dhe kushëririt të saj do të gjejnë vendin e fundit të prehjes në Srebrenicë.
“Për mua personalisht do të thoshte shumë nëse pjesët që mungojnë do të gjenin rrugën këtu. Mendoj se nuk ka vend më të mirë për ta. Kur eshtrat e tyre kthehen këtu, është njësoj sikur të ishin kthyer në varrezat e Qendrës Përkujtimore të Srebrenicës”, thotë ajo.
Familjet janë ende në kërkim të rreth 1000 viktimave.
Në korrik 1995, tetë vjeçarja Almasa Salihoviç u largua nga Srebrenica me nënën, dy motrat dhe dy vëllezërit e saj në bazën e ushtrisë holandeze në Potoçari, duke menduar se do të shpëtoheshin atje nga ushtria serbe që rrethoi qytetin. Rrugës u ndanë nga një vëlla dhe një motër. Kur u larguan nga Potoçari, panë sërish motrën e tyre, por jo vëllain Abdullahun.
Vetëm 13 vjet më vonë, një pjesë e eshtrave të tij u gjetën në një varr masiv në Čančari afër Zvornikut. Gjatë identifikimit, familjes së Almasës iu paraqit një tabelë me një skelet, ku shënoheshin me të kuqe pjesët e trupit që mungonin.
“Në atë moment ajo që kujton është gjithçka kuq-kuqe”, kujton Almasa, duke shtuar se pjesët që u gjetën në të njëjtin vit, 2008, vendosën t’i varrosnin. Do të kalonin edhe 13 vite derisa Almasa merrte një tjetër telefonatë që e informonte se ishin gjetur disa eshtra të tjera dhe pantallonat e shkurtra të të vëllait.
“Dhe kur ta shikoni tani, në këtë moshë, mbani mend se do të jeni gjithmonë më i madh se vëllai juaj. Është pantallona të shkurtra për një djalë. Të kujton disi në atë moment se sa duhet të jesh i vetëdijshëm që nuk duhet të lejosh që ajo urrejtje të zgjohet tek ti”, thotë Almasa.
Vendimet e Hagës vërtetuan se më shumë se 7,000 burra dhe djem u vranë në Srebrenicë në korrik 1995, trupat e të cilëve u varrosën në disa varre masive dhe më pas u zhvendosën në disa vende. Me ndihmën e Komisionit Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur (ICMP), u identifikuan rreth 7000 viktima. Shumica e tyre janë varrosur në kompleksin e Qendrës Memoriale në Potoçari.
Megjithatë, mijëra sende personale dhe veshje, mostra kockash dhe materiale biologjike të gjetura në dhjetëra varre masive mbetën në kuti dhe çanta në raftet e PIP, ende pa emra dhe mbiemra.
“Ajo që ndodhi, e cila është shumë tipike për zonën e Srebrenicës dhe një pjesë të madhe të Bosnjës Lindore, është përzierja e eshtrave, duke qenë se në shumicën e rasteve ato janë varre që janë zhvendosur, një ose dy herë, në që ka pasur përzierje, thyerje etj., mbetet. Kolegët tanë vërtet u ndeshën me një enigmë mjeko-ligjore”, thotë Samira Krehiq, zëvendës menaxhere e programit të ICMP-së për Ballkanin Perëndimor.
Sipas saj, që në fillim PIP-i ishte konceptuar si objekt identifikimi, jo mbajtje e mbetjeve. Në vitin 2017, ICMP propozoi që materiali që nuk mund të identifikohet të zhvendoset dhe të ruhet përgjithmonë në Srebrenicë. Pasoi një proces konsultimi dyvjeçar.
“Pas mbledhjes së informacionit dhe mbështetjes që morëm në atë ide, më pas hapëm diskutimet me Qendrën Memoriale të Potoçarit”, thotë Krehiq.
