Modeli kroat sa shkon e diskutohet më shumë, kur është fjala për formimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe. Në pak sekonda mund të mësoni se çfarë parasheh ky model, pse është zgjedhur dhe si po e komenton BE-ja.
E gjithë kjo ide, nisi më 9 maj kur kryeministri Albin Kurti, ka pritur në takim ministrin e Punëve të Jashtme dhe Evropiane të Kroacisë, Gordan Grlić Radman, me të cilin ka biseduar edhe për procesin e dialogut me Serbinë.
Sipas njoftimit të Qeverisë, Kurti e ka njoftuar diplomatin kroat se në takimin e fundit të nivelit të lartë, që u mbajt javën e kaluar në Bruksel, ka paraqitur vizionin e tij për zbatimin e nenit 7 të Marrëveshjes Bazike, bazuar në modelin kroat të trajtimit të pakicave kombëtare serbe.
“Në lidhje me të, ai tha duke qenë vend anëtare e BE-se dhe e NATO-s, Kosova e sheh Kroacinë si tregim suksesi dhe model që duhet ndjekur për sa i takon të arriturave ekonomike dhe demokratike, por edhe për sa i përket respektimit të të drejtave të minoriteteve”, thuhet në njoftimin e Qeverisë.
Por çfarë për përmban “Asociacioni kroat”?
Këshilli i Përbashkët i Komunave Serbe (Zajedničko veće opština – ZVO), përmbledh komunat ku jetojnë serbët në lindje të Kroacisë, është modeli të cilin kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, e ka dhënë si propozim në Bruksel për Asociacionin e Komunave me shumicë Serbe.
Kurti pas përfundimit të takimit me presidentin serb, Aleksandër Vuçiç e ndërmjetësit, Josep Borrell e Miroslav Lajçak tha se ka dhënë këtë variant si “draft-vizioni”.
Ky model kroat, i cili është krijuar pas përfundimit të konflikteve në Sllavoninë Lindore në Kroaci, është futur në Marrëveshjen e Erdutit me dokumentin me anë të të cilit është konfirmuar ri-integrimi paqësor i rajoneve që kontrolloheshin nga serbët nën autoritetin e Zagrebit.
Organi është gardian i interesave të komunitetit serb në dy qarqe kroate: Osijek-Baranja dhe Vukovar-Srem, ndërsa përbëhet nga përfaqësues të nëntë komunave.
Ai është mekanizëm politik, këshillues dhe koordinues, i zgjedhur në mënyrë demokratike që ka kompetenca “vetëmenaxhuese” sa i përket çështjeve të të drejtave civile dhe kombëtare të serbëve, si dhe çështjeve të identitetit, kulturës, pjesëmarrjes dhe integrimit të tyre në shoqërinë kroate.
Këshilli i Përbashkët i Komunave Serbe mund të jetë shoqatë qytetarësh të cilën, sipas ligjit kroat, mund ta formojë kushdo nga tre persona – ajo formohet në bazë të dokumenteve ndërkombëtare çfarë ka qenë Marrëveshja e Erdutit dhe vendimit të Qeverisë së Kroacisë. Pra, ajo nuk përbën një njësi territoriale.
Kjo pajisje për serbët në Kroaci ishte themeluar mbi bazën e “traditës shekullore të vetëqeverisjes serbe” në Kroaci, e cila shkon prapa në kohën e kuvendeve para kishtare/publike, përmes akteve ligjore dhe politike që rregullonin pozitën e serbëve në Kroaci gjatë shekujve XVIII dhe XIX.
Asambleja Themeluese e Këshillit të Përbashkët ishte mbajtur në vitin 1997 në Zagreb me nxitjen e Aleancës së Organizatave Serbe dhe anëtarëve të saj: Shoqatës Kulturore Serbe, Forumit Demokratik Serb, Komunitetit të Serbëve nga Rijeka dhe Istria si dhe Këshilli i Përbashkët i Komunave Serbe.
Pas miratimit të Aktit Kushtetues për të Drejtat e Pakicave Kombëtare në vitin 2002, kishte ndryshuar edhe struktura organizative e këshillave të pakicave kombëtare etnike. Anëtarët zgjidhen me votim të fshehtë, në zgjedhjet e organizuara nga shteti kroat në të gjitha njësitë e vetëqeverisjes lokale.
Në nivel komunal, këshilli i serbëve zgjidhet nëse aty jetojnë së paku 200 pjesëtarë të komunitetit serb. Në nivel qarku ky numër arrin në 500. Në rastin kur janë të paktën 100 pjesëtarë, zgjidhet vetëm një përfaqësues i këshillit. Kjo vlenë për njësitë lokale, ku popullsia serbe e kalon pragun prej 1.5 për qind.
Këshilli i Komunave Serbe përbëhet nga kuvendi – organi më i lartë – në të cilin bëjnë pjesë anëtarët nga radhët e komunitetit serb, pavarësisht nga përkatësia e tyre partiake. Ata zgjidhen në përputhje me statutin e këtij instrumenti. Kuvendi përbëhet nga 28 anëtarë dhe kryesohet nga presidenti i këshillit.
Takimi mes kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, dhe presidentit serb, Aleksandër Vuçiç në Bruksel u përmbyll me dy zhvillime pozitive dhe një negativ.
Si një arritje të madhe përmendi marrëveshjen për zbardhjen e fatit të të zhdukurve me dhunë të luftës së fundit.
Në bazë të dokumentit, Serbia ka pranuar që të hapë arkivat e saj dhe të mundësojë qasjen edhe dokumentet sekrete lidhur me luftën e zhvilluar në Kosovë për periudhën nga janari i vitit 1998 deri në dhjetor të vitit 2000.
Draft-statuti i parë për krijimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe në Kosovë, ishte një tjetër zhvillim që u konsiderua pozitiv nga Borrell duke e konsideruar një hap të mirë drejt përmbylljes së kësaj çështje 10-vjeçare, por jo version përfundimtar.
Zyrtari i BE-së konfirmoi pakënaqësitë e mëdha të Kurtit për draft-statutin e paraqitur nga ekipi menaxhues, në të cilin Kosova nuk ka asnjë anëtar dhe Serbia ka një deputete në të.
Pikërisht kjo e fundit bëri të ditur se draft-statuti për Asociacionin është përpiluar për katër muaj që në vitin 2018-të. Si zhvillim negative, Borrell konsideroi zhvillimet e fundit në veri të Kosovës, përfshirë pjesëmarrjen e ulët në zgjedhjet lokale të pjesshme.
Kryediplomati i BE-së kërkoi që të bëhen më shumë përpjekje që serbët e Kosovës të rikthehen në institucione.
Nga ana tjetër, presidenti serb ishte më i zëshëm në drejtimin e akuzave ndaj kryeministrit të Kosovës duke pretenduar se nuk dëshiron që të formojë asociacionin. Por Albin Kurti në përfundim të takimit njoftoi opinionin publik se draft-statuti me mbi 60 nene nuk ishte i pranueshëm pasi binte ndesh me kushtetutën e Kosovës.
