Anëtarësimi në Bashkimin Evropian (BE) dhe anëtarësimi në Eurozonë janë dy procese të ndryshme. Hyrja në BE nuk nënkupton automatikisht përdorimin e euros si monedhë vendase.
Ka ende vende anëtare të BE-së që nuk i kanë plotësuar kushtet që euro të bëhet mjet pagese brenda kufijve të tyre, por ka edhe vende që kanë vendosur të vazhdojnë të përdorin monedhat e tyre vendase.
Në Evropë ka edhe shembuj të vendeve që nuk janë pjesë e unionit dhe në të cilat euro është mjet pagese. Në vijim ju japim një pasqyrë se ku përdoret euro si valutë dhe cilat kushte duhet të plotësohen.
Kriteret e Mastrihtit
Bashkimi Evropian përcakton pesë kushte, të njohura si kriteret e Mastrihtit, që duhet të plotësojë çdo vend për të përdorur euron si monedhën e vet vendase. Ato u miratuan në vitin 1992.
Po flasim për inflacion jo më të lartë se 1.5% të tri vendeve më të mira të Bashkimit Europian, deficit të ulët buxhetor deri në 3% të PBB-së, borxh publik deri në 60% të PBB-së, kurs të qëndrueshëm këmbimi dhe norma interesi afatgjatë për obligacionet shtetërore të mos jenë më të larta se 2 për qind e atyre në tri vendet më të mira në BE.
Kroacia përdor euron që nga 1 janari
Kroacia është vendi i njëzetë në Evropë që përdor euron si monedhë vendase. Më parë, Bashkimi Evropian ka marrë një vendim sipas të cilit Kroacia mund të bëhet pjesë e Eurozonës. Qytetarët kroatë mund të paguajnë në kuna dy javë pas futjes së euros, por marrin kusur në euro.
Në cilat vende të BE-së përdoret monedha evropiane?
Shumica e vendeve anëtare të BE-së përdorin euron. Aktualisht këto janë: Austria, Belgjika, Estonia, Finlanda, Franca, Gjermania, Irlanda, Italia, Letonia, Lituania, Luksemburgu, Malta, Holanda, Luksemburgu, Portugalia, Sllovakia, Sllovenia, Spanja, Greqia dhe Administrata Greke e Qipros Jugore.
Pesë anëtarë të BE-së, përveç Kroacisë, nuk janë ende pjesë e Eurozonës. Kryesisht sepse nuk i plotësonin kushtet. Ka edhe vende që nuk e kanë futur euron për arsyet e tyre. Ndër ato që nuk i kanë plotësuar kushtet janë Çekia, Bullgaria, Rumania, Hungaria dhe Polonia.
Suedia dhe Danimarka gjithashtu nuk përdorin euron, por kanë monedhat e tyre. Në vitin 2006, qytetarët e Suedisë votuan kundër përdorimit të euros në një referendum. Danimarka përdor mundësinë që një shtet anëtar të përjashtohet nga zbatimi i disa marrëveshjeve në Bashkimin Evropian. Kjo është arsyeja pse ajo mbajti monedhën e saj.
Mali i Zi negocion me BE-në, por përdor euron
Mali i Zi është një vend që ka hapur negociatat me BE-në. Në vitin 1999 la dinarin dhe fillimisht përdori markën gjermane si mjet pagese, e më vonë pas shfuqizimit kaloi në euro. Vendimi i atëhershëm i autoriteteve malazeze edhe në komunitetin e Republikës Federale të Jugosllavisë vendosi të ndërmarrë këtë hap për të shmangur inflacionin e madh që po ndodhte në atë kohë në Serbi.
Kjo është bërë e mundur me pëlqimin e heshtur të vendeve anëtare të BE-së, edhe pse ECOFIN, një organ i BE-së i përbërë nga ministrat anëtarë të financave, ka kundërshtuar futjen e njëanshme të euros.
Disa nga drejtuesit e Bankës Qendrore Evropiane e shpjegojnë këtë lëvizje me tezën se euro është një monedhë globale që mund të tregtohet kudo dhe nuk është monedha vendase e Malit të Zi.
Qeveria malazeze sapo vendosi që fillimisht të blejë sasi të mjaftueshme të markës gjermane dhe më pas në euro për të kryer pagesat në Mal të Zi me këtë monedhë. Nuk dihet nëse BE-ja, me hyrjen në Mal të Zi, do t’i kërkojë që të prezantojë monedhën e saj dhe më pas të përmbushë kriteret për futjen e euros.
Vendimi i UNMIK-ut për Kosovën
E njëjta situatë është edhe me Kosovën. Që nga viti 1999, ky vend përdor markën gjermane si mjet pagese dhe që nga viti 2002 euron. Sfondi i këtij vendimi është për shkak të inflacionit të lartë të dinarit në Serbi dhe konfliktit në Kosovë në vitin 1999.
Në vitin 1999, UNMIK-u mori një vendim për përdorimin e valutave të huaja në Kosovë, megjithëse dinari nuk u shfuqizua kurrë zyrtarisht. Kosova është një kandidat potencial për anëtarësim në BE.
