Shkencëtarët kanë zbuluar një sasi befasuese të një forme të rrallë helium (helium-3) në shkëmbinjtë vullkanikë në ishullin Baffin të Kanadasë, duke mbështetur teorinë se ky gaz ka rrjedhur nga bërthama e Tokës për mijëra vjet.
Ekspertët gjetën gjithashtu helium-4 në shkëmbinj. Ndërsa helium-4 është i zakonshëm në Tokë, helium-3 është shumë më i zakonshëm diku tjetër në univers. Prandaj, shkencëtarët u habitën kur zbuluan një sasi relativisht të konsiderueshme të këtij gazi në shkëmbinjtë në ishullin Baffin.
“Helium-3 është i rrallë në Tokë pasi nuk u formua në sasi të mëdha dhe humbi në hapësirë. Ndërsa pjesa shkëmbore e Tokës përzihet, materiali ngrihet, ftohet dhe fundoset. Gjatë fazës së ftohjes, heliumi humbet në atmosferë dhe pastaj në hapësirë”, shpjegoi gjeologu Forrest Horton nga Instituti Oqeanografik Woods Hole në SHBA, raporton CNN.
Si përfundoi helium-3 në shkëmbinj?
Gjithçka filloi shumë kohë më parë, në kohën e Shpërthimit të Madh, i cili lëshoi një bollëk hidrogjeni dhe heliumi gjatë krijimit të universit. Me kalimin e kohës, këta elementë morën pjesë në formimin e galaktikave.
Shkencëtarët besojnë se sistemi ynë diellor u formua 4.5 miliardë vjet më parë nga mjegullnaja diellore. Pasi reja e pluhurit u shemb në një supernova, materiali që rezulton formoi një disk rrotullues që përfundimisht krijoi Diellin dhe planetët tanë.
Heliumi nga mjegullnaja diellore ndoshta u bllokua në bërthamën e Tokës gjatë formimit të planetit. Ndërsa helium-3 rrjedh nga bërthama, ai arriti në sipërfaqe përmes mantelit në formën e magmës që përfundimisht shpërtheu në ishullin Baffin.
“Gjatë shpërthimit, shumica e gazrave nga magma u larguan në atmosferë, me kristalet e olivinës që kapnin dhe ruanin heliumin që mbërriti nga brendësia e Tokës”, tha Horton.
Hulumtimet e reja mbështesin idenë se helium-3 ka rrjedhur nga bërthama e Tokës për disa kohë, megjithëse shkencëtarët nuk janë plotësisht të sigurt se kur filloi procesi.
“Llava janë rreth 60 milionë vjeçare, dhe ngjitja nga manteli zgjati ndoshta dhjetëra miliona vjet. Pra, heliumi që matëm në këta shkëmbinj ndoshta ka ikur nga bërthama rreth 100 milionë vjet më parë ose ndoshta shumë më herët”, thotë Horton.
Rrjedhja e heliumit nga bërthama e Tokës nuk ndikon në planetin tonë ose nuk ka ndonjë implikim negativ; nuk reagon kimikisht me materien, andaj nuk ka asnjë efekt mbi njerëzimin apo mjedisin. Hulumtimi mbi zbulimin u botua në revistën “Nature”. /KP
