Dështimi i vendeve të ish-Jugosllavisë për të trajtuar të kaluarën e tyre të dhunshme ka pasur pasoja shkatërruese për të drejtat e njeriut dhe, siç thuhet në një raport të ri të Këshillit të Evropës, përfundimisht mund të çojë në një rikthim të konfliktit në rajon. Presidenti i Republikës Srpska, Milorad Dodik dhe ai i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, renditen si prishësit kryesorë të paqes në këtë raport.
Në raportin e publikuar nga komisionerja e Këshillit për të Drejtat e Njeriut, Dunja Mijatoviq, thuhet se rajoni ka regresuar me vite në kërkimin e drejtësisë dhe përgjegjësisë për luftërat e tmerrshme të viteve 1990 në Kroaci, Bosnjë e Hercegovinë dhe Kosovë, në të cilat më shumë se 130,000 njerëz vdiqën.
“Ndikimi i zhvillimeve ligjore pas atyre luftërave, si krijimi i një gjykate për krimet e luftës në Hagë, arrestimi dhe dënimi i shumë udhëheqësve politikë dhe ushtarakë përgjegjës për vrasjet masive, ka filluar të dobësohet dhe mosndëshkimi po kthehet”
Kishte shpresë se gjykatat kombëtare do të vazhdonin të ndjekin penalisht mijëra autorë të tjerë, por kjo përpjekje është ngadalësuar në mënyrë dramatike. Etno-nacionalistët janë politikisht dominues në të gjithë rajonin, duke promovuar gjuhën e urrejtjes dhe mohimin e gjenocidit dhe krimeve të tjera kundër njerëzimit, sipas Këshillit të Evropës.
“Pas gjyqit në Hagë, shumica e njerëzve që kanë vuajtur dënimin dhe njihen si kriminelë lufte kthehen në komunitetet e tyre si heronj, gjë që më duket shkatërruese”, tha Dunja Mijatovic.
Në raportin “Përballja me të shkuarën për një të ardhme më të mirë”, ai konkludon se “koha po ikën, dhe viktimat kanë pritur shumë gjatë”.
Më keq akoma, narrativat përçarëse dhe urrejtëse që nxitën luftërat e viteve 1990 janë rikthyer dhe po marrin vrull”. Kjo kërcënon jo vetëm pajtimin, por vetë paqen. “Dështimi i rajonit për t’u përballur plotësisht me të kaluarën e tij të dhunshme ka pasoja shkatërruese për respektimin e të drejtave të njeriut dhe sundimin e ligjit”, thuhet në raport.
Sipas raportit, zonat me shumicë serbe në veri të Kosovës kohët e fundit janë dëshmuar të jenë një pikë e nxehtë. Në afërsi të manastirit ortodoks në fshatin Banjskë më 24 shtator, pati një shkëmbim zjarri mes një grupi të armatosur rëndë të serbëve dhe policisë së Kosovës. Në konfliktin, për të cilin qeveria në Prishtinë fajësoi udhëheqjen serbe në Beograd, u vranë tre serbë të armatosur dhe një polic nga komuniteti shumicë etnike shqiptare.
Në Federatën e Bosnjës dhe Hercegovinës, entiteti Republika Srpska udhëhiqet nga “separatisti militant” Milorad Dodik, i cili e përshkruan gjenocidin në Srebrenicë në 1995 si një “mit të sajuar”.
Dodik, si dhe presidenti serb Aleksandar Vuçiq, kanë lidhje të ngushta me Moskën. Në raportin e saj, Dunja Mijatoviç deklaroi se mbështetja ruse për aktivistët dhe organizatat e krahut të djathtë serbë është “e shumëanshme” dhe përfshin gjithçka, nga mbështetja për aktivitetet online deri te trajnimet ushtarake.
