Marrëdhëniet ShBA-Kinë janë përkeqësuar në mënyrë të rrezikshme muajt e fundit. Konflikti midis dy superfuqive, dikur një mundësi e largët, është bërë gjithnjë e më i mundshëm pasi tensionet shpërthejnë mbi Tajvanin dhe çështje të tjera.
Bonhomia e fundit e Balit midis presidentëve Biden dhe Xi ishte një përpjekje e mirëpritur për të qetësuar ujërat. Të dy kishin folur tashmë pesë herë që kur Biden mori detyrën, por ky ishte diskutimi i tyre i parë ballë për ballë si udhëheqës, duke ofruar një mundësi për të komunikuar në mënyrë më efektive.
Nga ana pozitive, ata tashmë e njohin mirë njëri-tjetrin, pasi kanë ndërvepruar shpesh si nënkryetarë të vendeve të tyre përkatëse. Në të vërtetë, pak liderë të huaj kanë kaluar aq kohë me presidentin Xi sa presidenti amerikan.
Për më tepër, kushtet politike në të dyja vendet janë mjaft të favorshme. Përfundimi i kongresit të 20-të të partisë në Kinë dhe zgjedhjet e mesmandatit në ShBA kanë hequr një pjesë të presionit mbi të dy liderët për të vepruar ashpër dhe për të fituar popullaritetin në vendin amë.
Takimi ishte miqësor. Biden dhe Xi buzëqeshën para kamerave ndërsa shkëmbyen një shtrëngim duarsh përpara se të vendoseshin për tri orë diskutime në dukje konstruktive. Leximi kinez e përshkroi takimin si “produktiv” ndërsa Biden, në një konferencë shtypi, tha se ishte “i hapur dhe i sinqertë”.
Por, ky takim kishte më shumë se fjalë të ëmbla. Të dy udhëheqësit udhëzuan zyrtarët e lartë që të angazhohen në dialog për një sërë sfidash të mëdha globale, duke përfshirë ndryshimin e klimës, stabilitetin ekonomik dhe pasigurinë ushqimore, me Sekretarin e Shtetit Antony Blinken që do të vizitojë Kinën së shpejti.
Tajvani dhe kontrolli i armëve
Shkëmbimet dypalëshe për këto dhe çështje të tjera, si kundër narkotikëve, u pezulluan nga Pekini pasi kryetarja e Dhomës së Përfaqësuesve Nancy Pelosi vizitoi Tajvanin në gusht. Rifillimi i komunikimit është një lajm i mirë për sigurinë dhe zhvillimin ndërkombëtar.
ShBA-ja dhe Kina hynë në këtë takim me synimin për të vënë një “kat” nën marrëdhëniet ndërmjet tyre dhe për të ndaluar rënien e rrezikshme të lirë të lidhjeve dypalëshe. Biden mohoi më pas se një luftë e ftohtë midis dy fuqive ishte e nevojshme.
Sidoqoftë, ShBA-ja e sheh qartë konkurrencën me Kinën si të pashmangshme, madje të dëshirueshme, por kërkon ta “menaxhojë” atë konkurrencë duke ngritur “gardhe mbrojtëse” për të siguruar që rivaliteti të mos “kalojë në konflikt”, siç thuhej në leximin e Shtëpisë së Bardhë.
Në këtë aspekt, vizioni i Bidenit për marrëdhënien i ngjan dinamikës së Luftës së Ftohtë midis Uashingtonit dhe Bashkimit Sovjetik, kur të dyja fuqitë ranë dakord për traktate të kontrollit të armëve dhe mekanizma të tjerë për të kufizuar rivalitetin e tyre.
Fokusi i çdo përpjekjeje për depërshkallëzimin ShBA-Kinë do të jetë Tajvani dhe ka pasur disa përparime në këtë front gjatë samitit të Balit në fillim të këtij muaji. Biden kishte ngritur më parë kambanat e alarmit në Pekin duke u zotuar vazhdimisht se do të ndërhynte në emër të ishullit në një konflikt, ndërkohë që dukej se pranonte perspektivën e pavarësisë.
Kjo do të duket se devijonte nga dekada të “politikës Një-Kinë” të ShBA-së, e cila e ka njohur Pekinin si qeverinë e vetme ligjore të Kinës dhe ka kundërshtuar pavarësinë e Tajvanit, por duke ruajtur marrëdhënie jozyrtare me ishullin vetëqeverisës.
Për të ulur temperaturën me Kinën, Biden, pra, duhej të siguronte presidentin Xi gjatë samitit të Balit se politika e ShBA-së ndaj Tajvanit mbeti e njëjtë, duke shtuar se ai nuk besonte se një pushtim kinez i ishullit ishte i afërt.
Por, ka një rrugë të gjatë për të bërë. Të dyja palët duhet të punojnë për të frenuar aktivitetet e tyre ushtarake rreth ngushticës së Tajvanit dhe do të ishte e dobishme nëse kryetari i ardhshëm i Dhomës së Përfaqësuesve i ShBA-së nuk do të vizitojë Taipein në të ardhmen e parashikueshme.
Megjithatë, republikanët kanë marrë kontrollin e Dhomës së Përfaqësuesve dhe kryetari i ardhshëm i mundshëm, lideri i pakicës Kevin McCarthy, ka thënë se ka ndërmend të vizitojë ishullin. Në Uashington ka edhe zëra të ashpër që i kërkojnë ShBA-së të dyfishojë mbështetjen për Tajvanin dhe madje të heqë dorë nga “politika Një-Kinë”.
Për shkak se sistemi politik amerikan ka ndarje të pushteteve, dega ekzekutive nuk mund t’i diktojë legjislativit. Prandaj, Biden është mjaft i pafuqishëm kur bëhet fjalë për itineraret e folësve të Dhomës së Përfaqësuesve, veçanërisht atyre nga pala kundërshtare.
Pavarësisht këtyre vështirësive në lidhje me Tajvanin, Biden dhe Xi bënë një përparim modest në kontrollin e armëve. Të dy udhëheqësit “përsëritën marrëveshjen e tyre se një luftë bërthamore nuk duhet të bëhet kurrë” dhe “theksuan kundërshtimin e tyre ndaj përdorimit ose kërcënimit të përdorimit të armëve bërthamore në Ukrainë”.
Pa dyshim, kjo deklaratë u përfshi vetëm në leximin e ShBA-së. Por, Xi kishte bërë një deklaratë të ngjashme në takimin e tij me kancelarin gjerman Scholz më herët në nëntor. Dhe G20 lëshoi një deklaratë që kundërshtonte armët bërthamore, duke treguar fuqishëm se Pekini është vërtet serioz për këtë çështje.
Kjo nuk është hera e parë që Pekini shpreh kundërshtimin e tij ndaj luftës bërthamore. Ajo iu bashkua një deklarate të Këshillit të Sigurimit të OKB-së për këtë qëllim në janar. Por, këto janë deklaratat e para të tilla që nga shpërthimi i luftës në Ukrainë dhe goditjes së dukshme bërthamore të Presidentit Putin.
Ndalimi i TikTok-ut
Kjo tregon më tej një ndryshim delikat në qasjen e Kinës ndaj konfliktit Rusi-Ukrainë. Më herët gjatë luftës, zyrtarët kinezë fajësuan në mënyrë rutinore NATO-n për krizën. Por, këto akuza janë bërë të rralla, me Pekinin që thuhet se është vënë në siklet nga ofensiva katastrofike e Moskës.
Natyrisht, marrëdhënia kino-ruse mbetet e fortë – Ministri i Jashtëm kinez Wang Yi riafirmoi së fundmi partneritetin “pa kufij” të dy vendeve – por mund të ketë më shumë hapësirë diplomatike për ShBA-në që të punojnë me Kinën për të menaxhuar krizat dhe për të lehtësuar një zgjidhje politike në Ukrainë.
Një qëndrim i ri antibërthamor nga Pekini sugjeron gjithashtu se mund të bashkëpunojë me lëvizjet e ShBA-së kundër Koresë së Veriut. Kina ka ndihmuar përpjekjet amerikane për të bërë presion ndaj Pyongyang në të kaluarën, duke iu bashkuar sanksioneve në vitin 2017, për shembull, por ajo vuri veton ndaj ndëshkimeve të tjera në maj të këtij viti.
Në takimin e Balit nuk pati asnjë përparim të dukshëm në çështjet tregtare. Biden ka mbajtur tarifat e rënda të vendosura nga ish-presidenti Trump dhe madje ka rritur nxehtësinë në Kinë duke shtuar kontrollet e eksportit në teknologjinë gjysmëpërçuese.
Lidhjet ekonomike midis dy vendeve ka të ngjarë të përkeqësohen në një afat të shkurtër. Priten më shumë kontrolle të eksportit në lidhje me inteligjencën artificiale dhe një ndalim i TikTok-ut mund të jetë në horizont, me drejtorin e FBI-së që i tha Kongresit se kishte shqetësime për aplikacionin kinez.
Pra, ndërsa takimi i Balit ishte një reduktim shumë i nevojshëm i tensioneve dhe një hap i parë vendimtar në rivendosjen e lidhjeve, puna e vështirë qëndron përpara nëse të dyja vendet duan të vendosin marrëdhëniet e tyre në një bazë më të qëndrueshme dhe të bashkëpunojnë për të mirën e planetit.
